Przygotowując się do złożenia pozwu o rozwód jedna z naszych Klientek zapytała czy jest możliwe, aby Sąd zapoznał się osobiście ze zdaniem jej 13-letniej córki, dotyczącym jej oczekiwań w zakresie miejsca zamieszkania, a mianowicie tego czy po rozwodzie rodziców chce mieszkać z matką czy też z ojcem?
Odpowiedź brzmi tak, a kodeks postępowania cywilnego (k.p.c.) wyróżnia dwie instytucje do tego służące – przesłuchanie dziecka w charakterze świadka oraz wysłuchanie dziecka.
Zgodnie z art. 430 k.p.c. małoletni, którzy nie ukończyli lat trzynastu, a zstępni stron (czyli dzieci, wnuki i prawnuki), którzy nie ukończyli lat siedemnastu, nie mogą być przesłuchiwani w charakterze świadków. Wobec tego, w sprawach o rozwód dzieci, które nie ukończyły lat trzynastu nie mogą być przesłuchiwane w charakterze świadków, a ograniczenie to dotyczy wszystkich małoletnich. Jednakże, w przypadku dzieci rozwodzących się rodziców ograniczenie przesłuchania w charakterze świadków jest dalej idące, ponieważ dotyczy ono małoletnich, którzy nie ukończyli lat siedemnastu. Zatem dzieci poniżej siedemnastego roku życia, nie mogą występować w roli świadka w procesie rozwodowym swoich rodziców i mogą to uczynić dopiero po ukończeniu tego wieku. Córka naszej Klientki ma dopiero trzynaście lat, stąd też nie może być przesłuchana przez sąd w roli świadka w procesie rozwodowym swoich rodziców. Czy zatem może ona osobiście wyrazić swoje zdanie przed sądem w inny sposób? Tak, gdyż od przesłuchania dziecka w charakterze świadka należy odróżnić dopuszczalność wysłuchania dziecka przez sąd. Procesową podstawą wysłuchania małoletniego w procesie cywilnym jest art. 216¹ k.p.c.. Sąd, w sprawach dotyczących osoby małoletniego, przed wydaniem wyroku, wysłucha dziecko, jeżeli jego rozwój umysłowy, stan zdrowia oraz stopień dojrzałości na to pozwoli. Wysłuchanie to powinno dotyczyć jedynie tych spraw, które dotyczą bezpośrednio dziecka, czyli władzy rodzicielskiej, kontaktów z rodzicami, czy ustalenia miejsca zamieszkania dziecka. Powyższa instytucja prawna ma doniosłe znaczenie przy wydawaniu przez sąd rozstrzygnięć dotyczących sprawa dziecka, bowiem sąd, w marę możliwości, powinien uwzględnić rozsądne życzenie dziecka. A zatem jeśli córka naszej Klientki zostanie wysłuchana w postępowaniu rozwodowym przez sąd i wskaże, że po rozwodzie rodziców chce mieszkać z matką, to sąd przy uwzględnieniu całości sytuacji wychowawczo-bytowej dziecka i prawidłowej postawy rodzicielskiej matki, powinien wydać rozstrzygnięcie zgodne z życzeniem małoletniej.
